نکاتی در خصوص تزکیه نفس:
زدودن محبت دنیا از قلب
افزودن محبت خدا در قلب
حضور قلب در نماز
نظم و برنامه ریزی
تغذیه پاک و حلال
شناخت نفس
معاشرت نیکو و صحیح
تحلیه
تخلیه
تفکر
توبه
شناخت حقیقت دنیا و آخرت
یاد مرگ
تلاوت و تدبر در قرآن کریم
و....
اما عوامل کلیدی دیگری هستند که آدمی با بهرمندی از آن ها می تواند به تهذیب نفس و تزکیه روح خویش بپردازد :
عقل :
اولین و بزرگترین عطیّه الهی که خدای متعال در وجود انسان قرار داده که فارق او با سایر موجودات محسوس و غیر محسوس است . عقل چراغی است که به وسیله ی آن تیرگی ها برطرف و صلاح و فساد تمام امور روشن می گردد .
برای رشد این عقل و بالفعل نمودن آن لازم است در محضر کتاب خدا که کتاب آموزشی عقلا و کتاب هدایت هست و در برابر عقول کامله یعنی حضرات معصومین زانوی ادب زده شاگرد مکتب قرآن و عترت شویم . لذا هر کس با قرآن و احادیث اهل بیت مأنوس باشد خداوند عقل دومی به او عنایت می کند و راه را برای اصلاح نفس او هموار می کند .
نفس ملهمه :
قال الله تعالی :
« و نفس و ما سواها فألهمها فجورها و تقواها » . 1
قسم به نفس و قسم به خداوندی که آن را موزون و معتدل آفریده و گناه و ناپاکیش و همچنین تقوا و پاکیش را به وی الهام فرموده است .
اگر آدمی از این نعمت بزرگ نفس ملهمه استفاده کند می تواند در اصلاح خود پیروز باشد . خوبی و بدی ها را خدای متعال از این طریق به انسان الهام می کند . و شناخت خوب و بد در تهذیب نفس حیاتی و کلیدی است .
نفس لوّامه :
خدای متعال برای اجرای صحیح احکام الهام شده ( نفس ملهمه ) یک وسیله ی دیگری در اختیار انسان ها قرار داده است . که خبر کننده و بانگ زننده بر غافلان است هنگام خطا و گناه . این نعمت نفس لوّامه یا سرزنشگر یا دادگاه درونی انسان چنان اهمیت دارد که خدای متعال قسم تأکید بر آن دارد :
قال الله تعالی :
« لا اقسم بیوم القیامة و لا اقسم بالنفس اللوامة » . 2
قسم به روز قیامت و قسم به نفسی که متخلفین از الهام الهی را ملامت می نماید .
پی نوشت :
1 - سوره س شمس آیات 7 و 8 .
2 - سوره ی قیامت آیات 1 و 2 .
